Προεδρική ή προεδρευομένη Δημοκρατία;

Στην χώρα μας, ζήσαμε για πολλά χρόνια την Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία ή αλλιώς Πρωθυπουργική Δημοκρατία.

Πριν από την χούντα του ’67 περάσαμε μερικές δεκαετίες με Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, όπου ο Βασιλιάς είχε ορισμένως, περισσότερες θεσμικές (και κυρίως εξωθεσμικές) εξουσίες από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Ο τελευταίος, μετά την συνταγματική αναθεώρηση του 1986 έχει  εξαιρετικά περιορισμένες έως ανύπαρκτες αρμοδιότητες.

Ουσιαστικά το σημερινό μας Πολίτευμα είναι μια Πρωθυπουργοκεντρική Δημοκρατία, όπου όμως κάθε εξουσία πηγάζει αποκλειστικά απευθείας από το κοινοβούλιο, δηλαδή τους βουλευτές – αντιπροσώπους του λαού, δηλαδή τα κόμματα. Ο έχων την απόλυτη εξουσία είναι δηλαδή ο Πρωθυπουργός, ο οποίος όμως για να άρχει, πρέπει να έχει την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων των βουλευτών, δηλαδή την «δεδηλωμένη».

Τελευταίως, πυκνώνουν οι φωνές που ζητούν επανεξέταση του τύπου του Πολιτεύματος της χώρας, δια μέσου μιας σαρωτικής συνταγματικής μεταρρύθμισης. Δεδομένου πως το «αντίπαλο δέος» της Προεδρευόμενης ή Βασιλευόμενης Δημοκρατίας που κυριαρχεί στην Ευρώπη, είναι η Προεδρική Δημοκρατία που κυριαρχεί στην Αμερικάνικη ήπειρο και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου, είναι φυσικό οι οπαδοί μιας τέτοιας συνταγματικής μεταρρύθμισης να προτείνουν την εισαγωγή στην Ελλάδα του Πολιτεύματος της Προεδρικής Δημοκρατίας.

Η Προεδρική Δημοκρατία είναι ένα Πολίτευμα που εφαρμόζεται σε πολλές χώρες του κόσμου ανάμεσα στις οποίες δεσπόζουν οι ΗΠΑ.

Ένα σύστημα Προεδρικής Δημοκρατίας με Πρωθυπουργό όμως, που θα μπορούσε να ονομαστεί ημι-Προεδρική Δημοκρατία, εφαρμόζεται στην Γαλλία και στην Ρωσία.

Στον παρακάτω παγκόσμιο χάρτη, με μπλε χρώμα φαίνονται οι χώρες με καθαρή Προεδρική Δημοκρατία, με κίτρινο όσες εφαρμόζουν την ημι-Προεδρική Δημοκρατία, με πορτοκαλί οι Κοινοβουλευτικές Προεδρευόμενες Δημοκρατίες σαν την χώρα μας και με κόκκινο οι Συνταγματικές Μοναρχίες.

Υπάρχουν έρευνες (π.χ. της Κάπα Research για το Βήμα , 2007) που δείχνουν ότι ακόμη και πριν από την οικονομική κρίση, ο ελληνικός λαός έδειχνε υψηλή αποδοχή για το Πολίτευμα της Προεδρικής Δημοκρατίας (46,8%) έναντι της Προεδρευόμενης Δημοκρατίας (39,9%) και της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας (11,6%).

Δεν έχω υπόψη μου για πιο πρόσφατες έρευνες, αλλά η αλήθεια είναι πως μετά από τρία χρόνια κρίσης και ύστερα από την συνολική αμφισβήτηση του πολιτικού συστήματος, θα ήταν παράξενο να μείνει έξω από την κριτική των εξαγριωμένων πολιτών, ο τύπος του Πολιτεύματος της χώρας.

Αλλά, αναρωτιέται κανείς, μπορεί να ευθύνεται (και) αυτός ο τύπος του Πολιτεύματος για την έκπτωση στην συνείδηση των πολιτών ολόκληρου του πολιτικού εποικοδομήματος και κατά συνέπεια και των πολιτικών υποκειμένων (κομμάτων) αλλά και των ατόμων (Πολιτικών) που το υπηρέτησαν κατά  την μεταπολιτευτική εποχή;

Πολλοί ισχυρίζονται πως ΝΑΙ, καταλογίζοντας στην Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία πολλές από τις κακοδαιμονίες του πολιτικού μας συστήματος.

Λένε λοιπόν πως είναι ένα ολιγαρχικό ουσιαστικά σύστημα που «γέννησε» και κατόπιν στηρίχτηκε σε μια πολιτική ελίτ με χαρακτηριστικά οικογενειοκρατίας, νεποτισμού και κλειστής κάστας.

Ένα σύστημα που στηρίζεται σε πολιτικές ισορροπίες τρόμου και έχει θεσμοποιήσει την έννοια του πολιτικού κόστους.

Ένα σύστημα που χρειάζεται την ενισχυμένη αναλογική για να υπάρξει.

Ένα σύστημα ανίκανο στην πράξη να εφαρμόσει την απαραίτητη διάκριση των εξουσιών και επομένως ένα σύστημα άδικο και τελικά αναξιοκρατικό.

Ένα σύστημα τέλος, ανίκανο λόγω δομής  να θεσμοθετήσει τακτική ημερομηνία εκλογών, περιορισμό θητειών του Πρωθυπουργού, ενιαία νομοθεσία για την δομή και λειτουργία των κομμάτων που να τηρείται, και τέλος, ένα σύστημα που έχει λόγους να ελέγχει την Δικαιοσύνη, αφού πρέπει να διατηρεί αλώβητο ένα ολόκληρο πλέγμα διαπλεκόμενων συμφερόντων και ατόμων που έχει ανάγκη για να επιβιώνει και να αναπαράγει την εξουσία του.

Ο αντίλογος, ισχυρίζεται πως η Προεδρική Δημοκρατία ευνοεί τον αυταρχισμό λόγω της δομής του ίδιου του θεσμού.

Ο Πρόεδρος με την εξουσία να πηγάζει απευθείας από τον λαό, είναι πράγματι πανίσχυρος και δεν προβλέπεται σύστημα ελέγχου και πτώσης του πριν την ολοκλήρωση της θητείας του.

Δεδομένου αυτού, οι πειρασμοί να μεταβληθεί ένας Πρόεδρος με συγκεκριμένη ψυχοσύνθεση ή κάτω από  συγκεκριμένες συνθήκες σε απόλυτο δικτάτορα είναι μεγάλες.

Η πλευρά αυτή προκρίνει λοιπόν μια πιο περιορισμένη συνταγματική αλλαγή, η οποία πιθανώς θα ενίσχυε τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας καθώς και τον τρόπο εκλογής του (απευθείας από τον λαό με καθολική ψηφοφορία), αναδεικνύοντάς τον έτσι σε δεύτερο (έστω και ασθενέστερο) πόλο εξουσίας και τη δημιουργία ίσως ενός δεύτερου αντιπροσωπευτικού σώματος της Γερουσίας, σε ρόλο ελεγκτή και ισορροπιστή της απόλυτης εξουσίας του κοινοβουλίου και της κυβέρνησης.

Όπως και να έχει το πράγμα, πιστεύω πως είναι η ώρα να ανοίξουμε μια συζήτηση για το είδος του Πολιτεύματος που θα θέλαμε στην χώρα μας στην μετα-μεταπολιτευτική εποχή που έχει ήδη ξεκινήσει.

Προσωπικά, θα έκλινα προς την Προεδρική Δημοκρατία τύπου Γαλλίας, όμως αν είχα να διαλέξω μεταξύ της τωρινής Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας χωρίς καμιά αλλαγή και μιας αμιγώς Προεδρικής Δημοκρατίας τύπου ΗΠΑ, θα επέλεγα σίγουρα την δεύτερη, με απευθείας όμως εκλογή του Προέδρου από τον λαό και όχι από αντιπροσώπους, πράγμα που στην χώρα μας είναι και επιθυμητό και εύκολο.

Επειδή πιστεύω πως, μια τέτοια Δημοκρατία αφενός είναι πιο κοντά προς την άμεση Δημοκρατία που γεννήθηκε στην χώρα μας και αφετέρου, θα μπορούσε να δώσει μια άλλη ώθηση στα πολιτικά πράγματα και κυρίως, θα μπορούσε να δρομολογήσει αλλαγές (περιορισμός θητειών προέδρου, ασυμβίβαστο βουλευτή-υπουργού, διάρρηξη των ανίερων πελατειακών δεσμών της σημερινής πολιτικο-οικονομικής ελίτ, πλήρη διάκριση των εξουσιών, καθιέρωση της απλής αναλογικής, ανεξαρτησία γνώμης των βουλευτών, νομοθέτηση σύμφωνα με την απόλυτη πλειοψηφία των αντιπροσώπων του λαού, κ.α.), που πολύ δύσκολα θα μπορέσουν να θεσμοθετηθούν εάν διατηρηθεί το παρόν Πολίτευμα της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας.

Akenaton 

Antinews