Οι ανακατατάξεις στη «νέα» Μέση Ανατολή.

«Πόλεμος πατήρ πάντων», είχε πει ο Ηράκλειτος.

Και βλέποντας τα αιματηρά (σχεδόν βαρβαρικά) γεγονότα που ξετυλίγονται σήμερα στη Μέσα Ανατολή, ειδικά στο Ιράκ και στη Συρία, δύσκολα θα διαφωνήσει κανείς, ακόμη και αν τέτοιες ιδέες δεν έχουν πια θέση στη μεταμοντέρνα κοσμοθέαση της σημερινής Ευρώπης.

Οι στρατιωτικές νίκες του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και στη Συρία, εκτός του ότι τροφοδοτούν μια ανθρωπιστική καταστροφή, διαλύουν τις συμμαχίες της περιοχής, και αμφισβητούν τα ισχύοντα εθνικά σύνορα.

Μια νέα Μ. Ανατολή αναδύεται, που διαφέρει από τη παλιά σε δυο σημαντικά σημεία: ένας νέος αυξημένος ρόλος για τους Κούρδους και το Ιράν, και μια ασθενέστερη πλέον επιρροή των Σουνιτών…

Η Μέση Ανατολή δεν αντιμετωπίζει απλά τη πιθανή νίκη μιας δύναμης που επιδιώκει τον στρατηγικό της στόχο μέσω μαζικών δολοφονιών και υποδούλωσης. Αυτό που επίσης γίνεται εμφανές είναι η κατάρρευση της παλιάς τάξης πραγμάτων στη περιοχή, η οποία ίσχυε από το τέλος του Α’ ΠΠ, παράλληλα με την αποδυνάμωση των παραδοσιακών δυνάμεων σταθερότητας.

Η πολιτική αδυναμία αυτών των δυνάμεων, είτε παγκόσμιοι παίκτες σαν τις ΗΠΑ, είτε περιφερειακοί όπως η Τουρκία, το Ιράν, και η Σ. Αραβία, έχει οδηγήσει σε μια αντιστροφή ρόλων στη δυναμική ισχύος της ευρύτερης περιοχής.

Αν και η Αμερική με την ΕΕ συνεχίζουν να κατατάσσουν το κουρδικό ΡΚΚ στις τρομοκρατικές οργανώσεις, οι μαχητές του μοιάζουν οι μόνοι που είναι διατεθειμένοι και ικανοί να φρενάρουν την περαιτέρω προέλαση των Τζιχαντιστών.

Ως αποτέλεσμα, η μοίρα των Κούρδων αποτελεί πλέον ένα φλέγον ζήτημα για την Τουρκία. Η χώρα ανήκει στο ΝΑΤΟ, και οποιαδήποτε παραβίαση της εδαφικής της ακεραιότητας μπορεί κάλλιστα να πυροδοτήσει τη ρήτρα περί αμοιβαίας άμυνας της βορειοατλαντικής συμμαχίας.

Παράλληλα, το κουρδικό ζήτημα εμπεριέχει τη προοπτική μιας ευρύτερης σύγκρουσης, επειδή η δημιουργία κουρδικού κράτους μπορεί να απειλήσει την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, του Ιράκ, και ίσως και του Ιράν.

Πολεμώντας ηρωικά εναντίον της ISIS, οι Κούρδοι έχουν κερδίσει τη νομιμοποίησή τους, και μόλις σταματήσουν οι εχθροπραξίες θα θυμηθούν τις εθνικές τους φιλοδοξίες, αλλά και τη θανάσιμη απειλή που αντιμετώπισαν.

Δεν είναι μόνο η γενναιότητα και η ενότητα που επέδειξαν οι Κούρδοι, που ανέβασαν το κύρος τους, αλλά και το γεγονός ότι αποτελούν πλέον μια «άγκυρα» σταθερότητας, και έναν αξιόπιστο εταίρο της Δύσης σε μια περιοχή που έχει έλλειψη τέτοιων παραγόντων.

Έτσι η Δύση αντιμετωπίζει ένα δίλημμα: Με δεδομένη τη διστακτικότητά της να προσφέρει χερσαίες δυνάμεις σε έναν πόλεμο που ξέρει πως πρέπει να κερδίσει, θα πρέπει να εξοπλίσει τους Κούρδους (όχι μόνο τους Peshmerga) με σύγχρονα οπλικά συστήματα. Αυτό θα βρει αντίθετη τη Τουρκία (ίσως και το Ιράν), με αποτέλεσμα η μελλοντική επίλυση του κουρδικού ζητήματος να χρειαστεί τεράστιες διπλωματικές δεξιότητες αλλά και δεσμεύσεις από πλευράς Δύσης, της διεθνούς κοινότητας, και των κρατών που εμπλέκονται.

Ο μεγαλύτερος περιφερειακός νικητής μπορεί να προκύψει το Ιράν, η επιρροή του οποίου στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν αυξήθηκε από την πολιτική του προέδρου George W. Bush.

Η ιρανική συνεργασία είναι απαραίτητη για τη σταθερότητα στο Ιράκ και στη Συρία, ενώ η χώρα παίζει σημαντικό ρόλο στο Λίβανο, αλλά και στη διένεξη Ισραήλ- Παλαιστινίων.

Είναι δύσκολο να παρακαμφθεί η Τεχεράνη στην αναζήτηση λύσεων για τις χιλιάδες των προβλημάτων στη Μ. Ανατολή. Μάλιστα, στο πόλεμο κατά της ISIS, μια περιορισμένης κλίμακας στρατιωτική συνεργασία ΗΠΑ-Ιράν δεν αποκλείεται καθόλου.

Το βασικό στρατηγικό ερώτημα όμως δεν θα επιλυθεί στα πεδία των μαχών, αλλά στις διαπραγματεύσεις για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Αν επιτευχθεί ένας συμβιβασμός, ο ρόλος του Ιράν θα ενισχυθεί και θα γίνει πιο εποικοδομητικός. Αυτό όμως το ενδεχόμενο παραμένει μια αβεβαιότητα.

Τα πυρηνικά ζητήματα κρύβουν και ένα άλλο βασικό ερώτημα, που άπτεται των σχέσεων Ιράν-Ισραήλ (με τον Λίβανο να συνορεύει με το δεύτερο).

Η Χεζμπολάχ αποτελεί τον στενότερο σύμμαχο του Ιράν, και συνεχίζει να επιδιώκει την καταστροφή του Ισραήλ, με τη Τεχεράνη να την προμηθεύει με όπλα. Και εδώ, δεν αναμένεται καμία αλλαγή.

Το μόνο σίγουρο για το μέλλον της Μ. Ανατολής είναι ότι θα είναι πιο σιιτική, πιο ιρανική, και πιο κουρδική, και αυτό θα τη κάνει ακόμη πιο περίπλοκη.

Οι παλιές συμμαχίες (και διαμάχες) δεν θα είναι πια δεδομένες, όπως ήταν στο παρελθόν, ακόμη και αν συνεχίσουν να υφίστανται.

Πέραν αυτού, το σίγουρο είναι πως η Μ. Ανατολή θα συνεχίσει να αποτελεί την πυριτιδαποθήκη της παγκόσμιας πολιτικής, και στον 21^ο αιώνα.

Η σταθερότητα θα είναι κάτι το δύσκολο, και για να επιτευχθεί θα χρειαστεί μια σύνθετη μίξη στρατιωτικών και διπλωματικών μέσων.

Καμία παγκόσμια δύναμη δεν είναι σε θέση να λύσει τα προβλήματα αυτά από μόνη της.

Joscha Fischer

Project Syndicate

Απόδοση: S.A.