Η επόμενη «αραβική άνοιξη» θα οφείλεται στο ακριβό πετρέλαιο.

Οι διαδηλωτές που έχουν πλημμυρίσει τους δρόμους του Αμμάν εδώ και δυο εβδομάδες, απαιτώντας την ανατροπή του βασιλιά Abdullah (κάτι που αποτελεί ποινικό αδίκημα στην Ιορδανία), δεν το κάνουν επειδή ζητούν δημοκρατία, αλλά επειδή αυξήθηκαν οι τιμές των καυσίμων, μετά από την κυβερνητική απόφαση να παύσουν οι κρατικές επιδοτήσεις.

 

Οι Ιορδανοί δεν είναι οι μόνοι που έχουν εξοργιστεί με το ζήτημα της τιμής του πετρελαίου.

 

Σε ολόκληρο τον κόσμο, οι κυβερνήσεις μειώνουν τις επιδοτήσεις καυσίμων του πληθυσμού, επειδή θέλουν να μειώσουν την κατανάλωση πετρελαίου, που σύμφωνα με τους περιβαλλοντολόγους αυξάνει τις εκπομπές άνθρακα, και συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη.

Παράλληλα, οι εν λόγω επιδοτήσεις επιβαρύνουν τα δημοσιονομικά άχθη των κρατών, κατά $523 περίπου δισεκατομμύρια παγκοσμίως τον χρόνο.

Εδώ και δεκαετίες, η τιμή που οι περισσότεροι πολίτες στον κόσμο πληρώνουν το καύσιμο στα βενζινάδικα, δεν ανταποκρίνεται στο πραγματικό κόστος του.

Οι τεράστιες κρατικές επιδοτήσεις επιτρέπουν σε πολλούς καταναλωτές να πληρώνουν ένα συμβολικό μόνο τίμημα, που σε μερικές χώρες αντιστοιχεί σε ελάχιστα σεντς ανά γαλόνι καυσίμου.

Οι Ιορδανοί πληρώνουν περίπου $3.33 για κάθε γαλόνι βενζίνης, ενώ στην πετρελαιοπαραγωγό Βενεζουέλα το γαλόνι στοιχίζει μόλις 9 σεντς, και στην Σαουδική Αραβία 61 σεντς.

Αυτού του είδους οι κρατικές επιδοτήσεις αποτελούν όπλο επιβίωσης κάποιων απολυταρχικών καθεστώτων, ενώ στις πιο δημοκρατικές χώρες οι επιδοτήσεις καυσίμων κατέληξαν να αποτελούν κοινωνικά κατοχυρωμένο δικαίωμα.

Δυστυχώς όμως, όσο αυξάνονται τα κρατικά ελλείμματα, και όσο εξασθενεί η παγκόσμια οικονομία, τόσο οι επιδοτήσεις αυτές καθίστανται μη βιώσιμες, ειδικά αν θυμηθούμε πως η τιμή του πετρελαίου παραμένει πάνω από $100 το βαρέλι, από το 2010.

Η Ιορδανία κατάργησε τις επιδοτήσεις, έτσι ώστε να εξασφαλίσει ένα δάνειο ύψους $2 δις από το ΔΝΤ, εξαιτίας ενός ελλείμματος $3. 2 δις του προϋπολογισμού της, ο οποίος διαθέτει κάθε χρόνο ποσά άνω των $2 δις για την επιδότηση των καυσίμων.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σε άλλες χώρες του πλανήτη.

Από το 1992, οπότε και 192 χώρες συνυπέγραψαν την συνθήκη του Κιότο (για την κλιματική αλλαγή), οι κυβερνήσεις που συνέχιζαν την επιδότηση των καυσίμων αντιμετωπίζουν σκληρή κριτική.

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, αν σταματούσαν σήμερα αυτές οι επιδοτήσεις, οι εκπομπές άνθρακα θα μειώνονταν κατά 6% ως το 2050.

Όσο όμως τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν φθηνή πηγή ενέργειας για τους λαούς, τόσο θα καθυστερεί η επικράτηση των εναλλακτικών πηγών ενέργειας.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ, οι κυβερνήσεις υποχρεούνται να μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα, και να περικόψουν δραστικά τις επιδοτήσεις καυσίμων. Αυτό σημαίνει πως σε πολλές χώρες (και της Μ. Ανατολής), οι τιμές των καυσίμων θα αυξηθούν ραγδαία.

Η διακοπή όμως των εν λόγω επιδοτήσεων σημαίνει και μεγάλο πολιτικό  ρίσκο για πολλές κυβερνήσεις, όπως μας δείχνει η περίπτωση της Ιορδανίας.

Η Ινδονησία για παράδειγμα ανέστειλε την απόφαση περικοπής των επιδοτήσεων, μετά από την κάθοδο χιλιάδων πολιτών στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν.

Το ίδιο περίπου έκανε και το Ιράν, φοβούμενο πως η αύξηση της τιμής των καυσίμων θα οδηγήσει σε πληθωρισμό, και άρα σε κοινωνική έκρηξη.

Τον περασμένο Ιανουάριο, χιλιάδες Νιγηριανοί συγκρούστηκαν με την αστυνομία, όταν η κυβέρνηση διέκοψε τις επιδοτήσεις, με συνέπεια τα καύσιμα να διπλασιαστούν σε τιμή. Θυμίζουμε ότι η Νιγηρία είναι η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα της Αφρικής.

Μετά από πολλές εβδομάδες επεισοδίων και ταραχών, η κυβέρνηση μείωσε την τιμή του πετρελαίου κατά το 1/3. Οι διαδηλώσεις σταμάτησαν, αλλά το μάθημα που βγήκε από την εμπειρία αυτή  χρησίμευσε στις κυβερνήσεις άλλων χωρών που σκέφτονταν να αναστείλουν τις επιδοτήσεις.

Όπως λένε οι ειδικοί, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να δρουν με πολύ προσεκτικό τρόπο όταν πρόκειται να αυξήσουν την τιμή των καυσίμων. Όταν υπάρχουν επιδοτήσεις, τότε είναι πάρα πολύ δύσκολο να τις σταματήσεις, λένε.

Τώρα, οι  οικονομολόγοι έχουν μια νέα στρατηγική που συστήνουν στις κυβερνήσεις. Αντί να αυξάνονται οι τιμές των καυσίμων αδιάκριτα, προτείνουν την χορήγηση επιδοτήσεων σε φτωχές οικογένειες, εξηγώντας παράλληλα πως οι μόνοι που κερδίζουν από τα φθηνά καύσιμα στις αντλίες είναι οι πλούσιοι.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, στο Μεξικό, το 20% των επιδοτήσεων καυσίμων καταλήγουν στο κορυφαίο (οικονομικά) 10% των νοικοκυριών, ενώ ελάχιστο ποσοστό καταλήγει σε αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκες.

Αυτό δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει, αφού συνήθως οι πλουσιότεροι είναι αυτοί που έχουν τα μεγάλα αυτοκίνητα. Οι φτωχοί δεν κερδίζουν πολλά από τις επιδοτήσεις της βενζίνης.

S.A.

Time