Χρειάζονται οι πιλότοι στα αεροπλάνα;

Το καλοκαίρι του 2009, είχα γράψει το παρακάτω άρθρο για το Antinews.

Το θέμα που διαπραγματεύεται είναι αμφιλεγόμενο, πλην όμως, με αφορμή ένα πολύ πρόσφατο αεροπορικό ατύχημα στις ΗΠΑ, καθίσταται και πάλι επίκαιρο.

Διαβάστε λοιπόν το άρθρο, και στη συνέχεια δείτε τι γράφει η αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal σήμερα…

Τα αεροπορικά ταξίδια είναι πλέον μια καθημερινή ρουτίνα και πολύς κόσμος τα θεωρεί δεδομένα έχοντας βάλει στην άκρη το «εξωτικό» μέρος της εμπειρίας.

Πόσοι όμως είναι αυτοί που γνωρίζουν πως οι σημερινοί πιλότοι δεν πιλοτάρουν αλλά απλά παρακολουθούν τις λειτουργίες κάποιου ηλεκτρονικού υπολογιστή που έχει τον πλήρη έλεγχο του αεροσκάφους από την αρχή μέχρι το τέλος της πτήσης;

Και πόσοι από εμάς θα συνέχιζαν να χρησιμοποιούν άφοβα τα αεροπλάνα αν γνώριζαν την παραπάνω κατάσταση;

Η πλήρης  κυριαρχία των ηλεκτρονικών υπολογιστών καθώς και των πάσης φύσεως ηλεκτρονικών συσκευών στα κόκπιτς των σημερινών αεροσκαφών, έχουν κάνει τις πτήσεις σαφώς πιο ασφαλείς απ` ότι στο παρελθόν αλλά παράλληλα έχουν και την τάση να δημιουργούν χάος σε περιπτώσεις που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί κάποιο λάθος που προκύπτει στο λειτουργικό πρόγραμμα.

Οι μηχανικοί αεροσκαφών πιέζουν όλο και περισσότερο  για την πλήρη αυτοματοποίηση των αεροσκαφών αλλά οι πιλότοι από την πλευρά τους, προειδοποιούν πως  η συνεχιζόμενη εξάρτηση από τα κάθε λογής ηλεκτρονικά «μαραφέτια» μπορεί τελικά να οδηγήσει την αεροπορική βιομηχανία σε επικίνδυνες και μη αναστρέψιμες καταστάσεις.

Ποιο όμως θεωρείται πως είναι το σημείο εκείνο από το οποίο και μετά ο άνθρωπος χειριστής θεωρείται περιττός;

Οι αεροναυπηγοί έχουν αρκετή αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους, κάτι που βλέπουμε συνεχώς με την επιτυχημένη ανάπτυξη και εξέλιξη  των μη επανδρωμένων στρατιωτικών αεροσκαφών.

Τα εν λόγω αεροπλάνα που ονομάζονται drones,  μπορούν σήμερα και παρακολουθούν  φωτογραφίζοντας εχθρικές περιοχές, εκτοξεύουν πυραύλους  προς εχθρικούς στόχους και πολύ σύντομα θα χρησιμοποιούνται ακόμη και για τη μεταφορά στρατιωτικών εφοδίων.

Το μοντέλο “Global Hawk” για παράδειγμα, ήδη έχει καταφέρει να αποκτήσει την ίδια ακτίνα δράσης με αυτήν ενός αντίστοιχου πολιτικού εμπορευματικού (cargo) αεροσκάφους μικρής διαδρομής.  Όπως λέει ο Richard Deakin που είναι υψηλόβαθμο στέλεχος της εταιρίας παραγωγής οργάνων αεροσκαφών Thales, «Σε 10 το πολύ χρόνια, θα έχουμε στη διάθεσή μας και μη επανδρωμένα πολιτικά εμπορευματικά αεροπλάνα να διασχίζουν τους ουρανούς».

Αυτό όμως που οραματίζονται οι μηχανικοί και οι σχεδιαστές δεν είναι   η παντελής απουσία του ανθρώπινου παράγοντα από τις πτητικές λειτουργίες.

Η παρουσία του ανθρώπου πιλότου κρίνεται ακόμη ως  απαραίτητη, κυρίως για ψυχολογικούς λόγους και προκειμένου να καθησυχάζονται οι επιβάτες. Κάπως δηλαδή όπως είναι σήμερα και η παρουσία μηχανοδηγού στα πλήρως αυτοματοποιημένα μετρό.

Είναι όμως ακόμη απαραίτητη η παρουσία των δυο πιλότων στον θάλαμο διακυβέρνησης ενός αεροσκάφους;

Μερικοί αερομεταφορείς θέτουν αυτό το βασικό ερώτημα προς τους κατασκευαστές και η απάντηση δεν είναι ιδιαίτερα αρεστή ούτε στους πιλότους ούτε και στα  παντοδύναμα συνδικάτα τους.

Με βάση τη λογική ότι ακόμη και ο ένας πιλότος δεν χρειάζεται πλέον, τι ένας τι κανένας;

Αν ο μοναδικός χειριστής πάθει κάτι τότε το αεροπλάνο θα πρέπει να μπορεί να αυτοπροσγειωθεί.

Τι θα γίνει λοιπόν όταν στο εγγύς μέλλον η τεχνολογία του τηλεχειρισμού μέσω πληροφοριών που λαμβάνονται από τους δορυφόρους γίνει τόσο αξιόπιστη που ένα αεροσκάφος θα μπορεί να προσγειώνεται χωρίς την μεσολάβηση πιλότου;

Υπάρχει περίπτωση αυτό να γίνει ποτέ πραγματικότητα;

Από την άλλη μεριά, υπάρχουν σχεδιαστές αεροσκαφών οι οποίοι όχι μόνο πιστεύουν στην αναγκαιότητα του ανθρώπινου παράγοντα αλλά προσπαθούν να εισαγάγουν τεχνολογία η οποία θα επιτρέπει στους πιλότους να εκμεταλλεύονται τη σωματική τους δύναμη προκειμένου να ελέγξουν τη πτήση.

«Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια συνεργασία μεταξύ ανθρώπου και μηχανής» λέει ο εκπρόσωπος του DLR  Institute of Flight Systems. Οι μηχανικοί του ινστιτούτου αυτού αναπτύσσουν  αυτόν τον καιρό ένα «ενεργό sidestick» το οποίο θα επιτρέπει στον κάθε χειριστή να αισθάνεται το πως ο άλλος χειριστής ή ο ηλεκτρονικός υπολογιστής,  ελέγχουν το αεροσκάφος ανά πάσα στιγμή.

Η προσέγγιση αυτή έχει ονομαστεί naturalistic flight deck και εξετάζεται επίσης από ερευνητές στο Αεροναυτικό Ινστιτούτο του Πολυτεχνείου του Βερολίνου.

Στο ίδιο ινστιτούτο, ο μηχανικός Christian Berth με την ομάδα του, προσπαθούν να αναπτύξουν το περιβόητο σύστημα head-up display που ήδη χρησιμοποιείται στα πολεμικά αεροσκάφη, με σκοπό την εφαρμογή του και στα πολιτικά.

Το εν λόγω σύστημα αφορά στη προβολή διάφορων πληροφοριών που αφορούν στην πτήση επάνω στο μπαρ μπριζ  του αεροπλάνου, κάτι που θα διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τον πιλότο, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης όπου ακόμη και  τα μικροδευτερόλεπτα παίζουν κρίσιμο ρόλο. 

Όπως λένε οι πιλότοι, το σύστημα αυτό θα ήταν πολύ πιο εύκολο στη χρήση καθώς είναι πολύ πιο απλό και κατανοητό.

Οι αεροπορικές όμως εταιρίες διστάζουν προς το παρόν να το παραγγείλουν λόγω του απαγορευτικού του κόστους.

Το σημερινό σύστημα αυτόματης προσγείωσης που χρησιμοποιείται από τα αεροσκάφη απαιτεί πολύ περισσότερη συγκέντρωση εκ μέρους του πιλότου απ`ότι το χειροκίνητο ή το συμβατικό.

Αν και το μόνο που χρειάζεται να κάνει ο χειριστής είναι να βρίσκεται σε κατάσταση standby παρακολουθώντας τις λειτουργίες του κομπιούτερ, εν τούτοις αυτό από μόνο του είναι πολύ πιο απαιτητικό και στρεσογόνο ως δραστηριότητα από την κλασική χειροκίνητη εκτέλεση της διαδικασίας της προσγείωσης.

Αυτό λοιπόν που κάποτε ήταν ένα ονειρικό επάγγελμα, χάνει σιγά σιγά την παλιά του μαγεία.

Αντί για εν δυνάμει ήρωες, οι πιλότοι έχουν καταντήσει απλοί διαχειριστές ηλεκτρονικών υπολογιστών, systems managers.

Και απ`ότι φαίνεται, οι ηλεκτρονικοί μηχανικοί της αεροπορικής βιομηχανίας, συνεχίζουν να δίνουν έμφαση στα διάφορα γκάτζετς, παραγκωνίζοντας τους χειριστές και αγνοώντας την ικανότητα του ανθρώπου στο να παρεμβαίνει προκειμένου να αποφεύγονται τα όποια ηλεκτρονικά παρατράγουδα που όμως είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσουν σε  τραγική κατάληξη. 

Με την εξέλιξη των αεροσκαφών να είναι αυτή που είναι, γίνεται όλο και πιο σπάνιο στις μέρες μας για έναν πιλότο να δείξει τις όποιες ικανότητές του, όπως μπόρεσε και έκανε ο  κυβερνήτης του Airbus A320 που κατάφερε και «προσθαλάσσωσε» το λαβωμένο αεροπλάνο του πάνω στα παγωμένα νερά του ποταμού Hudson  της Νέας Υόρκης πριν από  μερικούς μήνες.

Άπαξ  και ο πιλότος χάσει τον έλεγχο των κομπιούτερς, καταντάει ανήμπορος, όπως ανήμπορος είναι ο καθένας από εμάς όταν «χτυπάει» το οικιακό PC μας.

Σε μια τέτοια περίπτωση, η  όποια ανθρώπινη παρέμβαση δεν μπορεί να παίξει κανέναν ουσιαστικό ρόλο ασχέτως αεροπορικών ικανοτήτων.

Τα πάντα επαφίενται δηλαδή στην αξιοπιστία των ηλεκτρονικών συστημάτων.

Μια αξιοπιστία όμως που πολλές φορές αποδεικνύεται κατώτερη των περιστάσεων. Και αν το διακύβευμα είναι απλά η σύνδεσή μας στο διαδίκτυο ή η κατάληξη κάποιου ηλεκτρονικού παιχνιδιού έχει καλώς.

Αν όμως από την αξιοπιστία ενός σκληρού δίσκου εξαρτώνται δεκάδες ζωές, τότε είναι πολλά αυτά τα οποία θα πρέπει να ξανασκεφτούμε από την αρχή.

Antinews

Σήμερα λοιπόν, έρχεται η Wall Street Journal, και αναρωτιέται:

Όταν ένα πλήρως αυτοματοποιημένο τρένο προκάλεσε καταστροφή και θανάτους σε μια κωμόπολη του Καναδικού Κεμπέκ πριν από μια εβδομάδα, αποκαλύφτηκε ότι δεν διέθετε μηχανοδηγό.

Κάτι που προκαλεί εύλογα ερωτήματα, γράφει ο Holman Jenkins.

Γιατί άραγε να χρειάζεται μηχανοδηγός;

Θέτοντας το ίδιο ερώτημα και με αφορμή το πρόσφατο αεροπορικό ατύχημα της εταιρίας Asiana, που όπως προκύπτει οφείλεται στο ότι οι δυο χειριστές βασίζονταν αποκλειστικά στο σύστημα των Η/Υ του αεροσκάφους, το οποίο  όμως είχε «πέσει».

Και σημειώνει: «Οι πιλότοι των αεροπλάνων έχουν πια χάσει μεγάλο μέρος των δεξιοτήτων τους, αφού όλο και περισσότερο εξαρτώνται από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κάτι που συμβαίνει και στα τρένα».

Σίγουρα, λέει, η ανεργία είναι υψηλή, αλλά όσο γερνάει ο πληθυσμός μας τόσο θα μειώνεται και η διαθέσιμη εργατική δύναμη.

Και καταλήγει πως η αυτοματοποιημένη μετακίνηση σε όλους τους τομείς είναι πλέον κάτι το αναπόφευκτο, και αυτό φαίνεται με την εξέλιξη των αυτόματων αυτοκινήτων χωρίς οδηγό,  που προωθεί η Google.

Μάλιστα, όπως λέει, αν κάποτε στο μέλλον ψηφίζουν οι κομπιούτερς, τότε σίγουρα θα διώξουν τον άνθρωπο από το τιμόνι, και από τα χειριστήρια, λόγω του ότι αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο στην ασφάλεια των μετακινήσεων!

Wall Street Journal