Τσιγγάνοι, γύφτοι, και Ρομά.

Κατοικώ σε μια λαϊκή συνοικία της Αθήνας.

Μια «κανονική» γειτονιά, με ανθρώπους του μεροκάματου, μισθωτούς, οικογένειες, με τα μαγαζάκια της και όλα τα χρειαζούμενα.

Μετανάστες δεν κατοικούν στη γειτονιά μου, στους δρόμους βλέπω μόνο κάποιους με τα καρότσια που συλλέγουν διάφορα από τους κάδους, κυρίως μέταλλα, και ανακυκλώσιμα.

Στη γειτονιά μου έχουμε Τσιγγάνους.

Μέχρι πέρυσι υπήρχε σε κοντινή απόσταση ένας αυτοσχέδιος καταυλισμός, σε καταπατημένο οικόπεδο.

Ο μαχαλάς αυτός ήταν σαν κατοικημένος σκουπιδότοπος.

Κάποια στιγμή τα συνεργεία του Δήμου Αθηναίων τον ξήλωσαν και καθάρισαν το οικόπεδο τελείως.

Οι Τσιγγάνοι έφυγαν, κάποιοι έπιασαν παλιά σπίτια και παρέμειναν, μια οικογένεια από αυτούς μένει ακριβώς απέναντί μου.

Κουρτίνες δεν έχουν στα παράθυρα και τις μπαλκονόπορτες, και τα δωμάτιά τους φαίνονται σχεδόν συνέχεια.

Κοιμούνται στο πάτωμα σε χαλιά. Δεν έχουν έπιπλα, παρά μόνο μια τηλεόραση.

Για τα μωρά τους έχουν αυτοσχέδιες κούνιες, σαν αιώρες, με σπάγκους στερεωμένους στον τοίχο και ένα κιλιμάκι ανάμεσα, όπου λικνίζεται το μωρό.

Πίσω από το τετράγωνο κατοικεί άλλη μια οικογένεια.

Από τότε που έκανα το διαφημιστικό και υποδύθηκα τον «Κίτσο», με μάθανε και με χαιρετάνε όποτε περνάω.

Τους βλέπω που κάθονται οκλαδόν στο πεζοδρόμιο, και ενίοτε πίνουνε δεκάδες μπύρες, σωριάζοντας τα κουτάκια δίπλα τους.

Ένα βράδυ κάποιος γηραιός πατέρας μαχαίρωσε τον γιο του, εκείνος τον κυνήγησε στα στενά και τον έσπασε στο ξύλο και γυμνόστηθο τον θυμάμαι, τον γιο, να επιστρέφει σπίτι του, με το αίμα να τρέχει από την κοιλιά του.

Δεν έχω κανένα πρόβλημα με όλα αυτά, εξαιρουμένου του μαχαιρώματος, το μόνο μου πρόβλημα είναι το εξής: οι Τσιγγάνοι της γειτονιάς μου αρνούνται συστηματικά να ρίχνουν τα σκουπίδια τους μέσα στους κάδους.

Τα παρατάνε όπως-όπως απέξω, με ανοιχτές σακούλες, οι γάτες τις σκαλίζουν και δημιουργείται ένας σκουπιδότοπος κάθε τρεις και λίγο.

Την περασμένη Κυριακή, αφήσανε ένα σωρό σαβούρες, και τα μικρά τους παιδιά παίζανε κι αυτά στα σκουπίδια, μια σκηνή βγαλμένη λες από το Slumdog millionaire. Ενίοτε αφήνουν τεράστιες σκουπιδοσακούλες με γαρύφαλλα, περισσευούμενα από κέντρα, ποιος ξέρει, και μετατρέπεται η γωνία σε πίστα με πατημένα λουλούδια.

Μια φιλότιμη οδοκαθαρίστρια τα μάζευε το άλλο πρωί, της πιάνω κουβέντα: -Όπου κατοικούν Τσιγγάνοι συμβαίνει ακριβώς το ίδιο. Και δεν παίρνουν από λόγια, συνέχεια δημιουργούν αυτό το πρόβλημα.

Διάβασα για την υπόθεση του μικρού κοριτσιού. Η κοινωνία μας έχει την τάση να γενικεύει.

Αμέσως σχεδόν υπερασπιστικά κάτι «ευαισθητοποιημένα» άρθρα για την καταπίεση των Ρομά στην Ελλάδα και ότι εκεί οφείλεται η περιθωριοποίησή τους, κ.λπ., κ.λπ.

Τηλεφωνώ στον αγαπητό μου Σαράντη Σαλέα, επίσης Ρομά στην καταγωγή:
-Σαράντη μου, μία είναι η φυλή των Ρομά στην Ελλάδα;
-Όχι, υπάρχουνε πολλές, άλλες από Ινδία, από Τουρκία, από Πακιστάν.
-Γιατί κάποιοι ζουν νομαδικά και κάποιοι άλλοι όχι;
-Είναι επιλογή τους. Πολλοί από μας ζούμε όπως οι περισσότεροι Έλληνες. Εργαζόμαστε, πάμε τα παιδιά μας στα σχολεία. Κάποιοι δεν τα στέλνουν ή αρνούνται να ενταχθούν.
-Αυτή η τάση για παραβατικότητα που έχουν πολλοί, ή ας πούμε για ρύπανση, ή που ζούνε σε πρόχειρους μαχαλάδες, πού οφείλεται; Σε κάποια καταπίεση ή κοινωνική περιθωριοποίηση;
-Όχι, είναι επιλογή τους. Δεν τους αναγκάζει κανείς να ζουν σε παραπήγματα ή σε άθλιες συνθήκες υγιεινής.
-Έχω την εντύπωση ότι ακόμη και αυτό με τη ρύπανση, είναι θέμα του χαρακτήρα μεμονωμένης μερίδας, συμφωνείς;
-Απολύτως.
Κλείσαμε το τηλέφωνο. Οι υποψίες μου επιβεβαιώθηκαν.

Δεν αναγκάζει κανένα σύστημα και περιθωριοποίηση κάποιον να γίνει απαγωγέας παιδιών ή μικροκλέφτης.

Καμία κοινωνική αδικία δεν κάνει κάποιον να φέρεται σα βρωμιάρης, αγνοώντας τις κοινωνικές συνθήκες της ανθρώπινης συμβίωσης.

Επίσης, οι Τσιγγάνοι που ψάχνουν και μαζεύουν σκουπίδια δεν το κάνουν γιατί δε βρίσκουν δουλειά, αλλά από την ιδιόρρυθμη «ανεξαρτησία» που τους δίνει μια τέτοια ασχολία. Και βεβαίως το περιθώριο, είναι και επιλογή. Και ενίοτε, και κάποιοι «εναλλακτικοί» καλλιτέχναι, το πουλάνε κανονικότατα και το παίζουν «κάποιοι» πλασάροντας αντισυμβατικότητα προκειμένου να δικαιολογούν τη δική τους αδυναμία συνεννόησης με την κοινωνία γύρω τους.

Υπάρχουν Τσιγγάνοι και Ρομά, και υπάρχουν και γύφτοι (με την κακή έννοια) Τσιγγάνοι και Ρομά.

Όπως υπάρχουν και Έλληνες γύφτοι και γύφτουλες, που κάνουν γυφτιές και είναι λίγδηδες στη συμπεριφορά.

Πέρα από τη φυλή και τα «καταπιεστικά» συστήματα, υπάρχει και ο χαρακτήρας του ανθρώπου και η αγωγή του και οι επιλογές του στη ζωή. Και αυτά μετράνε περισσότερο από τις όποιες φυλές.

Και ο περιθωριακός δεν είναι κανένας επαναστάτης.

Ούτε και το να πετάς σκουπίδια και να είσαι σκυλοβρωμιάρης είναι αντισυμβατική συμπεριφορά.

Όταν όλα είναι εναντίον σου, οφείλεις να είσαι αξιοπρεπής, περισσότερο από ποτέ. Να τελειώνουμε, λοιπόν, με τα ανόητα ελαφρυντικά. Και τις γενικεύσεις.

Νίκος Ορφανός

Protagon