ΣΥΡΙΖΑ: Ενα σπάνιο φυσικό πείραμα της οικονομικής επιστήμης...

Το 1920, τρία μόλις χρόνια μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, o Αυστριακός οικονομολόγος Ludwig von Mises εξήγησε για ποιο λόγο το πείραμα της ΕΣΣΔ ήταν καταδικασμένο σε αποτυχία.

Το επιχείρημα του είχε ως εξής: σε ένα σοσιαλιστικό κράτος όπου μοναδικός ιδιοκτήτης των μέσων παραγωγής θα είναι το κράτος τα παραγωγικά μέσα δεν θα έχουν τιμές, καθότι η τιμή οποιουδήποτε αγαθού προκύπτει μέσω ανταλλαγής δύο ή περισσότερων πλευρών.

Με το κράτος να κατέχει τα πάντα δεν γίνεται να υπάρξουν ανταλλαγές και συνεπώς δεν γίνεται να προκύψουν τιμές…

Απουσία τιμών το κράτος δεν θα έχει κανένα τρόπο να ξέρει αν η οποιαδήποτε παραγωγική διαδικασία προσθέτει αξία στην οικονομία ή απλά σπαταλάει πολύτιμους πόρους.

Δεν θα μπορεί να ξέρει τι πρέπει να παραχθεί, πού να παραχθεί ή με ποιον από τους δυνητικά άπειρους συνδυασμούς μέσων παραγωγής να παραχθεί.

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο von Mises, απουσία αληθινών τιμών ολόκληρη η παραγωγική διαδικασία θα μετατρεπόταν σε ένα απελπισμένο ψηλάφισμα στο σκοτάδι.
Η αλήθεια του επιχειρήματος του von Mises φάνηκε όταν με την κατάρρευση του 1989-1991 το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανικής παραγωγής των τέως σοσιαλιστικών κρατών φανερώθηκε ως σπάταλο και άχρηστο, με αποτέλεσμα να κλείσουν τα περισσότερα εργοστάσια και να μείνουν άνεργα εκατομμύρια ανθρώπων.

Βεβαίως το ότι το επιχείρημα του von Mises είχε αξία ήταν εμφανές από πολλές δεκαετίες βλέποντας απλά το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, τη φτώχεια και τις στρεβλώσεις του πάλαι ποτέ υπαρκτού σοσιαλισμού, το 1989-91 όμως, το ερώτημα μετασχηματίστηκε από το “είχε δίκιο ο von Mises ή όχι” στο “πως ήταν δυνατόν να άντεξαν τα σοσιαλιστικά κράτη 70 χρόνια προτού καταρρεύσουν ολοκληρωτικά”.
Η απάντηση έχει κατά κύριο λόγο να κάνει με το γεγονός ότι το θεωρητικό επιχείρημα του von Mises προϋπέθετε μια απομονωμένη σοσιαλιστική οικονομία, χωρίς την παρουσία καπιταλιστικών κρατών ολόγυρα από τα οποία να μπορεί να «κλέβει» τις τιμές, τις παραγωγικές διαδικασίες, τεχνολογικές καινοτομίες κτλ, ακριβώς όπως κάνανε η ΕΣΣΔ και οι δορυφόροι της.

Ταυτόχρονα ο von Mises δεν θα μπορούσε, ούτε στα πιο τρελά του όνειρα, να φανταστεί ένα σενάριο όπου η καπιταλιστική υπερδύναμη (ΗΠΑ) θα απέτρεπε όχι μόνο την κατάρρευση αλλά και τον λιμό στην υποτιθέμενη σοσιαλιστική της αντίπαλο, μέσω της χορηγίας αμέτρητων τόνων σιτηρών από τη δεκαετία του ’70 και μετά, απλά και μόνο για να στηρίξει τις εγχώριες τιμές και τα εισοδήματα των αμερικανών αγροτών.
Τι σχέση έχουν αυτά με την κυβέρνηση του Σύριζα εν έτη 2015;

Η θέση μου είναι ότι ακριβώς όπως η ΕΣΣΔ πρόσφερε, μέσω της ύπαρξής της και μόνο, ένα μοναδικό φυσικό πείραμα στους απανταχού οικονομολόγους επί 70 και πλέον χρόνια, έτσι και τώρα ο νεαρός πρωθυπουργός μας και οι υπουργοί τους έρχονται να κάνουν το ίδιο για τις επιστήμες των οικονομικών, της κοινωνιολογίας και της ψυχολογίας μέσα στις επόμενες εβδομάδες.

Εξηγώ. Υπό κανονικές συνθήκες μια αριστερή ριζοσπαστική κυβέρνηση θα είχε τα εξής εφόδια στη διάθεση της προκειμένου να πολεμήσει την «λιτότητα» και να προχωρήσει με το γενναίο πρόγραμμα «κοινωνικής δικαιοσύνης και ανάπτυξης»:

1. Να φάει από τα έτοιμα, δηλαδή πλεονάσματα και αποθεματικά. Αυτά δεν υπάρχουν ούτε για δείγμα όμως.
2. Να δανειστεί από το εξωτερικό. Ούτε αυτό γίνεται όμως, μια και τα σκουπιδο-ομόλογά μας έχουν χειρότερη αξιολόγηση από και από υποσαχάρια χώρα.
3. Να τυπώσει μπόλικο χρήμα. Πρόκειται για τη συνήθη λύση και αγαπημένη τακτική όλων των αποτυχημένων αριστερών (και όχι μόνο) κυβερνήσεων της λατινικής Αμερικής, Αφρικής κτλ, καθώς και παλαιών ευρωπαικών κομμουνιστικών και κομμουνιστογενών κυβερνήσεων, του Λένιν συμπεριλαμβανομένης.

Το καλό με την αυτήν την επιλογή είναι ότι προσφέρει έτοιμο τον αποδιοπομπαίο τράγο των «κερδοσκόπων» που τάχα μου ευθύνονται για τις τρελές τιμές στα ράφια, οπότε πεδίο περαιτέρω δόξης λαμπρό για την αριστερή μας κυβέρνηση να επιβάλλει ελεγχους στις τιμές, ειδικά συνεργεία ελέγχου, διατάξεις, κτλ κτλ, όλα για να χτυπήσει αυτούς τους μυθικούς κερδοσκόπους.

Για καλή μας τύχη, και το εννοώ, το τύπωμα χρήματος έχει φύγει από την δικαιοδοσία της Τραπέζης της Ελλάδος και ανήκει πλέον στην Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα.

Game over λοιπόν για την αγαπημένη μας ριζοσπαστική κυβέρνηση της αριστεράς.
Η συγκυρία αυτή είναι τόσο σπάνια, και το λέω χωρίς ίχνος υπερβολής ή σαρκασμού, που μου θυμίζει την δουλειά του Αμερικανού ψυχολόγου Leon Festinger, που το 1954 είχε την τύχη να βάλει συνεργούς τους στους κόλπους μιας μικρής θρησκευτικής αίρεσης, της οποίας οι ηγέτες είχαν προβλέψει το τέλος του κόσμου στις 21 Δεκεμβρίου του 1954.

Είχε έτσι o Festinger την ικανότητα να μελετήσει από κοντά ένα φαινόμενα που κανονικά μόνο μέσα από ιστορικά κείμενα θα μπορούσε να προσεγγίσει, και να αναλύσει της εκλογικεύσεις και τους ψυχολογικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης της πραγματικότητας που τα μέλη της αίρεσης χρησιμοποίησαν για να αντιμετωπίσουν την παταγώδη αποτυχία τους.

Πλέον εμείς στο ρόλο του Festinger και η περήφανη κυβέρνησή μας στο ρόλο της αίρεσης, συμμετέχοντες σε ένα σπάνιο πείραμα των οικονομικών και κοινωνικών επιστημών.

Οι σκηνές που θα ζήσουμε τις επόμενες εβδομάδες θα δώσουν τροφή στους επιστήμονες για πολλά χρόνια, αλλά η διαφορά με την αίρεση του Festinger είναι ότι τώρα η πιθανότητα να έρθει ένα βιβλικό τέλος είναι δυστυχώς πολύ υπαρκτές.

Αντώνης Βακιρτζής

Capital.gr