Η «ερωτική» Θεσσαλονίκη στον κινηματογράφο…

Το αστικό τοπίο λατρεύτηκε από το σινεμά και κινηματογραφήθηκε με τρόπο που συχνά φαινόταν να κρατάει τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Το Βερολίνο στα «Φτερά του Έρωτα» του Βέντερς, η Νέα Υόρκη στο «Μανχάταν» και σε όλες σχεδόν τις ταινίες του Γούντι Άλλεν, η Ρώμη στο «Ντόλτσε Βίτα» του Φελίνι και στον «Κλέφτη των Ποδηλάτων» του Ντε Σίκα, το «Λονδίνο» στο Blow up του Αντονιόνι,  το «Παρίσι» στο Τελευταίο Τανγκό του Μπερτολούτσι.

Η Θεσσαλονίκη βέβαια δεν ανήκει στις μεγάλες μητροπόλεις του κόσμου και ούτε καν τον τίτλο της Μητρόπολης των Βαλκανίων δεν μπόρεσε να κατακτήσει.

Έτσι αποτέλεσε κινηματογραφικό σκηνικό στο ελληνικό σινεμά χωρίς να έχει την τύχη να υμνηθεί σε έκταση παρέα με τις αθάνατες κινηματογραφημένες πόλεις.

Είναι πολύ λίγες οι περιπτώσεις που η πόλη ξέφυγε από την χρησιμοποίησή της  ως απλό ντεκόρ σε ρόλο καρτ ποστάλ με ανάδειξη των απολύτως τουριστικών της σημείων. 

Και ελάχιστες φυσικά είναι οι ευκαιρίες που της δόθηκαν να ξεφύγει από το κινηματογραφικό σκηνικό του εγχώριου σινεμά. 

Πρώτος ο αυστριακός Georg Wilhem Pabst την επέλεξε, όχι τόσο γιατί αγάπησε το τοπίο της όσο γιατί τον «βόλεψε» η στρατηγική της θέση ως κόμβος των Βαλκανίων για να φιλοξενήσει ίντριγκες και δολοπλοκίες.

Και το όνομά της φιγουράρησε στους τίτλους του φιλμ «Θεσσαλονίκη, η φωλιά των κατασκόπων» του 1936.

Επόμενος διεθνής σταθμός το «Ζήτα» του Κώστα Γαβρά.

Σκηνικό δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη ίσως είναι η ταινία που έφερε εικόνες της πόλης σε παγκόσμιο δίκτυο αιθουσών, αλλά το όνομά της δεν ακούστηκε καθόλου σε όλη τη διάρκεια της ταινίας.

Για τον μέσο θεατή θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε πόλη στον κόσμο.

Στη χρυσή εποχή του ελληνικού σινεμά σκηνοθέτες όπως ο Γιάννης Δαλιανίδης και ο Αλέκος Σακελλάριος δεν παρέλειψαν να πεταχτούν  μια βόλτα στη Θεσσαλονίκη για να κάνουν την συμπρωτεύουσα σκηνικό στις εμπορικές τους κωμωδίες: «Ο ατσίδας», 1961, «Χριστίνα», 1960, «Κάτι να καίει», 1963, «Τέντυ Μπόυ αγάπη μου», 1965, «Νύχτα Γάμου», 1967, «Ο κυρ Γιώργης εκπαιδεύεται», 1976, του Γιάννη Δαλιανίδη και «Η Αλίκη στο Ναυτικό», 1960 του Σακελλάριου.

Ο Τεγόπουλος, από την άλλη, έφερε εδώ τα ανεκδιήγητα δράματα της προσφυγιάς με τον Ξανθόπουλο: «Ξεριζωμένη γενιά», 1968, «Η οδύσσεια ενός ξεριζωμένου, 1969, «Ένας άνδρας με συνείδηση», 1969.  

Ταινίες που εντάσσονται σε συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο γυρίστηκαν αρκετές στην πόλη αφού στο παρελθόν της αποτέλεσε θέρετρο πολιτικών δολοφονιών και εξεγέρσεων: «Κλοιός» του Κώστα Κουτσομύτη, 1986, «Μάης» του Ψαρρά, 1977, «Φάκελος Πολκ στον αέρα» του Διονύση Γρηγοράτου, 1988.

Ξεχωριστή περίπτωση και μια από τις καλύτερες ελληνικές ταινίες αποτελεί το «Ξυπόλητο τάγμα» του Γκρεγκ Τάλλας, 1954.

Αν θέλουμε να μιλήσουμε όμως για σκηνοθέτες που αγάπησαν την πόλη πίσω από το φακό της κάμερας αυτοί είναι ο Τάκης Κανελλόπουλος, γέννημα θρέμμα της πόλης που δεν την εγκατέλειψε ποτέ («Παρένθεση», 1968, Ουρανός», 1962,«Εκδρομή», 1966, το «Χρονικό μιας Κυριακής», 1976, «Ρομαντικό σημείωμα», 1978, «Σόνια», 1980) και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος  («Ταξίδι στα Κύθηρα», 1984, «Τοπίο στην Ομίχλη», 1988, «Μια Αιωνιότητα και μια μέρα», 1998) που αξιοποίησε σαν σκηνικό ιδιαίτερα το λιμάνι της πόλης και την παραλία,  προτιμώντας να κινηματογραφεί τις γκρίζες μέρες  με τη χαρακτηριστική του εμμονή στις μουντές και υγρές εικόνες.

Ο Τάκης Κανελλόπουλος είναι ο πιο Θεσσαλονικιός σκηνοθέτης όλων, όχι μόνο λόγω καταγωγής και γιατί κινηματογραφούσε μόνιμα στην πόλη (Αρετσού, Παραλία, Νέα Κρήνη) αλλά και γιατί έφτασε και στην περιφέρειά της: Περαία, Λαγκαδά, Επανομή, Μηχανιώνα. 

Οι υπόλοιποι  Θεσσαλονικείς σκηνοθέτες έφυγαν νωρίς για Αθήνα, όπως ο Τάκης Ψαρράς που γύρισε εδώ τον «Μάη» (1977) και το «Καραβάν Σαράϊ» (1986),  και ο Τάκης Παπαγιαννίδης τη «Γενέθλια πόλη» (1987).

Ειδική μνεία στις ταινίες του Παντελή Βούλγαρη: «Η φανέλα με το 9» (1988) και η πρώτη από τις ιστορίες του «Όλα είναι δρόμος», 1998.

Η τελευταία ταινία που καταγράφεται στην φιλμογραφία της πόλης είναι ο «Σούπερ Δημήτριος» του Γιώργου Παπαϊωάννου (2011), μια low budget σάτιρα των ταινιών με υπερήρωες, όπου ο κακός της υπόθεσης μεταμορφώνει τον Λευκό πύργο σε τεράστιο φραπέ και εξαφανίζει όλο το γύρο από τα σουβλατζίδικα της πόλης.

Ποιος θα σώσει την κατάσταση;

Μα ο Σούπερ Δημήτριος φυσικά που κατέκτησε και το βραβείο Κοινού όταν προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του 2011.

Κύα Τζήμου

Παράλλαξη